Detoks cyfrowy to wypracowana przez dr Victorię Dunckley metoda przywrócenia prawidłowego funkcjonowania mózgu dziecka/nastolatka. Polega na odcięciu dziecka od kontaktu z ekranami na okres minimum trzech tygodni.

Ponieważ interaktywny oraz pobudzający czas ekranowy wprawiają mózg i ciało człowieka w stan stresu, zaburzona zostaje jego równowaga. Mózg potrzebuje prawidłowego odpoczynku zapewniającego regenerację oraz prawidłowe przetworzenie informacji i emocji. Potrzebuje też zróżnicowanej stymulacji, dostarczanej w odpowiednich dawkach i w odpowiednim czasie (w ciągu dnia, nie nocy), przeplatanej okresami niskiej stymulacji. 

Zgodnie z obserwacjami dr Dunckley, cyfrowy post przynosi obserwowalne, pozytywne efekty już po kilku dniach jego stosowania:

Pierwsze owoce detoksu:

• Osłabienie negatywnych emocji, oporu wobec samego detoksu.

• W życiu dziecka pojawia się więcej pozytywnych emocji.

• Poprawa czasu i jakości snu. 

• Stopniowe, spontaniczne wracanie do zabaw kreatywnych i wymagających aktywności fizycznej.

Efekty pojawiające się po kilku tygodniach:

• Rzadsze, słabsze negatywne emocje (zwłaszcza redukcja wybuchów gniewu)

• Poprawa zdolności skupienia uwagi. 

• Poprawa i stabilizacja ogólnego nastroju dziecka.

• Większa sprawność wykonywania zadań - zarówno intelektualnych, jak wymagających sprawności fizycznej. 

• Regulacja zegara biologicznego (normalizacja cyklu czuwania i snu, poziomu hormonów stresu i serotoniny)

• Lepsze stopnie w szkole.

• Poprawa kontaktu wzrokowego podczas komunikacji oraz rozwinięcie umiejętności słuchania. 

• Lepsze radzenie sobie z emocjami (będące rezultatem uregulowania przetwarzania informacji sensorycznych, a co za tym idzie, wzrost odporności na przestymulowanie i bodźce środowiskowe). 

Efekty długoterminowe (utrzymujące się po zakończeniu detoksu cyfrowego i stopniowym wprowadzeniu zdrowego kontaktu z ekranem):

• Poprawa nastroju, dalsza redukcja (lub całkowity zanik) wybuchów negatywnych emocji. 

• Znacząca poprawa sprawności koncentracji uwagi, nauki a co za tym idzie ocen szkolnych. 

• Dziecko zaczyna radzić sobie lepiej z zadaniami wymagającymi wysokiego poziomu skupienia, takimi jak czytanie ze zrozumieniem, obliczenia matematyczne, nauka języków obcych. 

• Następuje rozwój umiejętności społecznych.

• Poprawia się zdolność samokontroli (szczególnie u nastolatków).

• Lepsze radzenie sobie z odczytywaniem emocji oraz interpretowaniem działań innych osób.

• Koordynacja ulega poprawie w miarę postępów integracji układu ruchowo-sensoryczno-przedsionkowego.

W detoksie cyfrowym kluczowe jest odpowiednie jego przygotowanie, tak, by dziecko było w stanie zapanować nad emocjami, poddać się nowemu reżimowi cyfrowemu oraz by uniknąć pułapki sięgania przez dziecko po elektronikę poza domem rodzinnym.

Najważniejsze punkty przygotowania obejmują:

1. Zdefiniowanie obszarów problemowych, wyznaczenie celów detoksu, ustalenie wskaźników wykazujących pozytywną zmianę.

Określenie 3 konkretnych zmian, jakich rodzice oczekują po cyfrowym poście (poprawa funkcjonowania emocjonalnego, społecznego, szkolnego, fizycznego, zmiana zachowań).

Ustalenie wymiernych wskaźników pokazujących pozytywną zmianę.

2. Zaangażowanie  małżonka i innych bliskich.

Uzyskanie wsparcia ze strony wszystkich osób znaczących w najbliższym otoczeniu dziecka, tak by w najlepszym wypadku wspierały, w minimalnym nie torpedowały planu detoksu udzielając dostępu do urządzeń elektronicznych.  

3. Stworzenie planu.

Utworzenie puli działań (w tym rozrywkowych), które dziecko może podjąć w czasie uwolnionym przez zlikwidowanie dostępu do elektroniki).  

4. Poinformowanie o detoksie dorosłych z otoczenia dziecka (np. nauczycieli).

Polega to na przygotowaniu i wdrożeniu strategii poinformowania otoczenia o detoksie cyfrowym dziecka w sposób jego nie stygmatyzujący. Może to obejmować zaproponowanie wspólnych zabaw, gier, nauki bez korzystania z elektroniki innym dzieciom z otoczenia  dziecka. 

Nauczyciele w szkole powinni zostać poinformowani o wprowadzenie kilkutygodniowego ograniczenia dostępu do elektroniki na tyle wcześnie, by mogli zaplanować prace na lekcjach uwzględniające to ograniczenie.

5. Zaopatrzenie w zabawki, gry i pomysły na aktywność, które zastąpią ekran.

Kupno i uzupełnianie zasobów niezbędnych do wprowadzenia w życie planów z punktu 3.

6. Zaplanowanie przerw i atrakcji dla rodziców.

W czasie detoksu mogą pojawić się negatywne emocje, a w okresie początkowym dzieci bardzo polegają na rodzicach jeśli chodzi o zagospodarowanie im czasu. Właśnie dlatego konieczne jest stworzenie planu odstresowania też dla rodziców. 

7. Zaproszenie rodziców przyjaciół dziecka, by się włączyli do realizacji planu.

 To nie jest konieczne, jednak bardzo przydatne, jeśli dziecko ma jakiegoś bliskiego przyjaciela. Można pomyśleć o akcji informacyjnej dla rodziców, których dzieci cały czas grają, oglądają filmu czy generalnie spędzają czas na rozrywce cyfrowej - może są nieświadomi skutków. 

8. Poinformowanie dziecko o detoksie.

Pod koniec tygodnia przygotowawczego  należy dziecko poinformować o detoksie - na czym będzie polegać, ile trwać, jakie aktywności może podjąć w czasie do tej pory zajętym przez ekran. Detoks warto przeprowadzić jednocześnie dla wszystkich dzieci w rodzinie, tak by zapobiec   niepotrzebnym złym emocjom, dokuczaniu sobie nawzajem itp.

9. Pozbycie się elektroniki.

Obejmuje to nie tylko zabranie smartfonu/laptopa itp. Dziecka, ale przeszukanie domu i wyeliminowanie wszystkich (nawet starych i nieatrakcyjnych) zabawek elektronicznych, starych smartfonów, laptopów itp.

Po zakończeniu detoksu cyfrowego (trwającego zwykle 3-4 tygodnie) należy rozważyć stopniowe wprowadzanie elektroniki na ściśle określonych, rygorystycznych zasadach, tak by była ona wykorzystywana w sposób przemyślany, a nie jako zabijacz nudy, co szybko doprowadzi do nawrotu problemów.

Dunckley V., (2012a) Electronic Screen Syndrome: An Unrecognized Disorder?, Psychology Today,  (23.07.2012),  https://www.psychologytoday.com/us/blog/mental-wealth/201207/electronic-screen-syndrome-unrecognized-disorder

Dunckley V., (2012b) Computer, Video Games & Psychosis: Cause for Concern, Psychology Today, (30.06.2012), https://www.psychologytoday.com/us/blog/mental-wealth/201207/computer-video-games-psychosis-cause-concern

Dunckley V. (2014), Gray Matters: Too Much Screen Time Damages the Brain, Psychology Today,   (27.02.2014), https://www.psychologytoday.com/us/blog/mental-wealth/201402/gray-matters-too-much-screen-time-damages-the-brain

Dunckley V. (2015) , Reset Your Child's Brain,  A Four-Week Plan to End Meltdowns, Raise Grades, and Boost Social Skills by Reversing the Effects of Electronic Screen-Time , New World Library Novato, California

Kardaras N. (2018) Dzieci Ekranu, Warszawa