Czy może istnieć związek między  8h dziennie przed ekranem a 800% wzrostem rozpoznań ADHD w ciągu ostatnich 30 lat?  Jest to pytanie, które zadaje dr Victoria Dunckley, w książce "Reset Your child's brain". 

Badania prowadzone od lat nad wpływem korzystania z elektroniki, a zwłaszcza skutków interaktywnego czasu ekranowego pokazują, że rzeczywiście jednym z podstawowych objawów technowypalenia jest zaburzenie zdolności koncentracji uwagi, a w przypadkach skrajnych Zespół Stresu Elektronicznego naśladujący objawy ADHD. 

Według badań (Swing i in 2010)  ekspozycja na ekran powyżej 2 h dziennie powoduje 1,6 do 2,1 raz większe problemy z koncentracją uwagi. Dr Craig Anderson (jeden z autorów badania) rekomenduje w związku z tym 1-2h dziennie ekspozycji na ekran dla dzieci. Chodzi przy tym zarówno o interaktywny, jak i bierny (oglądanie filmów) czas ekranowy. Profesor Nicholas Christakins - w wywiadzie dla portalu NPR twierdzi, że 2h to absolutnie maksimum.

Niestety, badania nad nadmierną ekspozycją na ekrany małych dzieci (w wieku przedszkolnym) pokazują, że są one efektem zaniedbań wychowawczych lub głębszych problemów rodzinnych. (Park i in 2021).

Jest to tym pilniejsze, że badania pokazują na nieustannie wzrastającą ilość czasu spędzanego przed ekranem od najmłodszych lat (Chen 2019).

Najnowsze badania potwierdzają dewastujący, negatywny wpływ korzystania z mediów na zdolności poznawcze i koncentracji uwagi dzieci. (Tamana i in 2019)

Warto zdać sobie sprawę, że korzystanie z ekranów nasiliło się w czasie lockdownów oraz nauki zdalnej, co nasiliło problemy zdrowia psychicznego u dzieci. (Tandon i in.  2021, Eales i in 2021, Wong 2021 )

Zaburzenia kontroli emocji:

Dr Hummer (2019) przeprowadził badania na młodych dorosłych ochotnikach, którzy przez tydzień  w kontrolowanych warunkach grali w pełne przemocy gry komputerowe. W rezultacie już po tygodniu zmniejszyła się aktywność lewej części przedniego płata czołowego oraz w przednim zakręcie obręczy kory mózgowej - są to obszary mózgu odpowiedzialne za impulsywność i regulację emocji. Zmiany te nie zaszły w grupach kontrolnych - grupie, która w ogóle nie grała, oraz grupie, która rozwiązywała na komputerze zagadki logiczne.

Problemy z koncentracją uwagi i jej skutki

Istnieją już w tej chwili liczne badania, które wykazały związek między nadmierną ekspozycją na ekrany a zaburzeniami z zakresu ADHD, zaburzeń poznawczych i zaburzeń koncentracji uwagi (Bioulac i in 2008, Chan, Rabinowitz 2006,  Swing  i in 2010,  Tamana 2019, Ju-Yu Yen i in 2007, Yoo i in 200).

Zaburzenia związane ze zdolnością do koncentracji uwagi wg Victorii Dunckley (2015) pojawiają się wskutek zaburzenia równowagi dopaminy, przerzucenia przepływu krwi w mózgu z centrów wyższych kory mózgowej do niższych - odpowiedzialnych za reakcję atak-ucieczka. Hormony stresu związane są z nadmiernym pobudzeniem.

Dzieci cierpią na natychmiastowe i trwałe zaburzenia poznawcze i zaburzenia snu wskutek jakiejkolwiek interakcji z ekranem po czasie "nocnego odpoczynku" czyli po 21.00

Zaburzenia koncentracji uwagi z kolei powodują powstawanie zaburzeń funkcji wykonawczych - czyli planowania, priorytetyzowania, organizacji, rewizji, myślenia strategicznego. Dbałości o szczegóły zarządzania czasem i przestrzenią.

W rezultacie, jak wykazuje dr Dunkcley, otrzymujemy obraz kliniczny zbliżony do ADHD, jednak będący wynikiem niezdrowego, nadmiernego  korzystania z ekranów (2014).

 Zaburzenia funkcji wykonawczych:

• Problemy z wykonywaniem zadań złożonych z szeregu kroków

• Gubienie, zapominanie o oddaniu zadań domowych

• Nie pamięta, gdzie co położył

• Łatwo się frustruje drobiazgami

• Prokrastynacja

• Trudno mu wykonywać poprawnie dłuższe (nawet rutynowe) zadania, zapomina o nich

• Niedbałość wykonania zadań

• Nie toleruje odłożonej gratyfikacji

• Impulsywność, brak brania pod uwagę konsekwencji

• Nauka poniżej możliwości 
  

Uwagi końcowe.

W jednej z nowszych metaanaliz (Beyens i in 2018) podjęto temat związku między ADHD a korzystaniem z mediów ekranowych i stwierdzono, że związek ten jest słaby. Jednak w analizie (mimo tytułu sugerującego ADHD) wzięto pod uwagę cały zestaw badań związanych zarówno z agresywnością jak depresyjnością i zaburzeniami poznawczymi a także ogólnym dobrym samopoczuciem, a jako czynnik wpływający na to rozległe spektrum zdrowia psychicznego zdefiniowano SMU - Screen Media Use, czyli  ogólne korzystanie z elektroniki.  Nie brano przy tym pod uwagę ani czasu spędzanego przed ekranem, ani sposobu interakcji (gry, filmy, media społecznościowe). Dodatkowo większość analizowanych artykułów nie dotyczyła bezpośrednio korzystania przez nastolatki z elektroniki, a całego zestawu czynników wpływających na zdrowie psychiczne. A zatem, choć zestawienie to jest warte odnotowania, nie stanowi wartościowego wkładu w zrozumienie problemu. Mówiąc potocznym językiem - porównywano jabłka z gruszkami, a właściwie cały rynek pełen warzyw i owoców, traktując je jako homogeniczny zbiór.

Bioulac, S., Arfi, L., & Bouvard, M. P. (2008). Attention deficit/hyperactivity disorder and video games: a comparative study of hyperactive and control children. European psychiatry : the journal of the Association of European Psychiatrists, 23/2: 134–141. https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2007.11.002

Beyens, I., Valkenburg, P. M., & Piotrowski, J. T. (2018). Screen media use and ADHD-related behaviors: Four decades of research. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 115/40: 9875–9881. https://doi.org/10.1073/pnas.1611611114

Chan, P. A., & Rabinowitz, T. (2006). A cross-sectional analysis of video games and attention deficit hyperactivity disorder symptoms in adolescents. Annals of general psychiatry, 5, 16. https://doi.org/10.1186/1744-859X-5-16

Chen W, Adler JL. (2019) Assessment of Screen Exposure in Young Children, 1997 to 2014. JAMA Pediatr. 173/4:391–393. doi:10.1001/jamapediatrics.2018.5546

Dunckley V. (2014), Gray Matters: Too Much Screen Time Damages the Brain, Psychology Today,   (27.02.2014), https://www.psychologytoday.com/us/blog/mental-wealth/201402/gray-matters-too-much-screen-time-damages-the-brain

Dunckley V. (2015) , Reset Your Child's Brain,  A Four-Week Plan to End Meltdowns, Raise Grades, and Boost Social Skills by Reversing the Effects of Electronic Screen-Time , New World Library Novato, California

Eales, L., Gillespie, S., Alstat, R. A., Ferguson, G. M., & Carlson, S. M. (2021). Children's screen and problematic media use in the United States before and during the COVID-19 pandemic. Child development, 92(5), e866–e882. https://doi.org/10.1111/cdev.13652

Hummer, T. A., Kronenberger, W. G., Wang, Y., & Mathews, V. P. (2019). Decreased prefrontal activity during a cognitive inhibition task following violent video game play: A multi-week randomized trial. Psychology of Popular Media Culture, 8(1), 63–75. https://doi.org/10.1037/ppm0000141

Park, J. H., & Park, M. (2021). Smartphone use patterns and problematic smartphone use among preschool children. PloS one, 16(3), e0244276. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0244276

Swing, E. L., Gentile, D. A., Anderson, C. A., & Walsh, D. A. (2010). Television and video game exposure and the development of attention problems. Pediatrics, 12/2: 214–221.  https://doi.org/10.1542/peds.2009-1508

Tamana, S. K., Ezeugwu, V., Chikuma, J., Lefebvre, D. L., Azad, M. B., Moraes, T. J., Subbarao, P., Becker, A. B., Turvey, S. E., Sears, M. R., Dick, B. D., Carson, V., Rasmussen, C., CHILD study Investigators, Pei, J., & Mandhane, P. J. (2019). Screen-time is associated with inattention problems in preschoolers: Results from the CHILD birth cohort study. PloS one, 14(4), e0213995. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0213995

Tandon PS, Zhou C, Johnson AM, Gonzalez ES, Kroshus E. (2021) Association of Children’s Physical Activity and Screen Time With Mental Health During the COVID-19 Pandemic. JAMA Netw Open. ;4/10:e2127892. doi:10.1001/jamanetworkopen.2021.27892

Voss, Meagen. “More Screen Time Means More Attention Problems in Kids.” NPR, July 7, 2010.

Wong A. (2021). Prolonged Screen Exposure During COVID-19-The Brain Development and Well-Being Concerns of Our Younger Generation. Frontiers in public health, 9, 700401. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.700401

Yen, J. Y., Ko, C. H., Yen, C. F., Wu, H. Y., & Yang, M. J. (2007). The comorbid psychiatric symptoms of Internet addiction: attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD), depression, social phobia, and hostility. The Journal of adolescent health : official publication of the Society for Adolescent Medicine, 41(1), 93–98. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2007.02.002

Yoo, H. J., Cho, S. C., Ha, J., Yune, S. K., Kim, S. J., Hwang, J., Chung, A., Sung, Y. H., & Lyoo, I. K. (2004). Attention deficit hyperactivity symptoms and internet addiction. Psychiatry and clinical neurosciences, 58(5), 487–494. https://doi.org/10.1111/j.1440-1819.2004.01290.x