Prowadzone od lat badania pokazują, że najlepszym remedium na ZSE oraz technowypalenie - nie tylko w czasie cyfrowego detoksu (lecz też jako działanie towarzyszące umiarkowanemu, zdrowemu korzystaniu z elektroniki jest kontakt z przyrodą - hortiterapia, terapia naturą.
Terapia naturą definiowana jest jako "zestaw praktyk ukierunkowanych na osiągnięcie profilaktycznych efektów medycznych przez ekspozycję na naturalne bodźce wywołujące stan fizjonogicznej relaksacji i pobudzające osłabione funkcje immunologiczne zapobiegając chorobom". (Song i in 2016). Jednak wiele badań zwraca też uwagę na pozytywny wpływ natury na funkcjonowanie psychologiczne - emocjonalne, poznawcze i relacyjne (patrz np. Hohashi, Kobayashi 2013, Kotera, Rhodes 2020, Macháčková 2021, Miyazaki 2018, Phillips 2018, Stier-Jarmer i in 2021, Kotera, Fido 2021)
Odmianą hotiterapii jest terapia ogrodowa - podczas której człowiek jest nie tylko biernym odbiorcą, lecz kształtuje naturę. Zalety uprawiania ogrodu i ich potencjał terapeutyczny zostały opisane w roku 2015 przez Francuzów, France Pringuey-Criou i Dominique Pringuey.
Najwięcej badań przeprowadzono nad specyficzną odmianą terapii naturą, jaką jest Shinrin-yoku (kąpiele leśne). Termin ten ukuł w roku 1982 Tomohide Akiyama, dyrektor Japońskiej Agencji Leśnej (Selhub, Logan 2012). Shinrin to japońskie słowo na las, a yoku - kąpiel. Nie jest to dosłowna kąpiel w lesie, co zanurzenie i chłonięcie całym sobą, wszystkimi zmysłami tego, co daje las, w ciągu spokojnego spaceru. Nie jest to ani zestaw ćwiczeń, ani jogging, nie jest to nawet spacer sensu stricte. To bardziej postawa całkowitej otwartości na to, co spotyka się w naturze. Spacer podczas którego jego uczestnicy starają się być uważnymi na to, co ich otacza - z wykorzystaniem wszystkich zmysłów. Badania wykazują, że interakcja z bodźcami naturalnymi redukuje emocje negatywne, takie jak poddenerwowanie, gniew, zmęczenie, smutek (szczegółowe omówienie: Miyazaki 2018).
Jednak równie ważny jest wpływ kąpieli leśnych na reakcje fizjologiczne, związane z funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego.
Metaanaliza 127 badań (Hansen i in 2017) wykazała iż terapia naturą wykazuje cechy sprzyjające redukcji stresu wywołanego współczesnym stylem życia i tym, co autorzy nazwali "technostresem" , a posługując się naszą terminologią - technowypaleniem i Zespołem Stresu Elektronicznego. Badania potwierdzają pozytywny wpływ terapii naturą w postaci spacerów po lesie na powrót do normalnego funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego, rozregulowanego stresem (Kobayashi i in 2018). Pozytywne efekty obejmują między innymi:
Obniżenie ciśnienia krwi (Ochiai i in 2015a, Ohe i in 2017)
Regulacja poziomu kortyzolu (Ochiai i in 2015a 2025b, Kobayashi 2017, Kobayashi 2019)
Poprawa funkcjonowania układu immunologicznego (Li i in 2008, Li i in 2009,
Prewencja chorób nowotworowych (Li, Kawada 2011, Kim i in 2019).
Metaanaliza ponad 300 badań poświęconych tematyce wpływu terapii naturą na funkcjonowanie psychologiczne wykazała, iż jest ona przydatna w terapii depresji (Kotera, Lyons i in 2021). Do analogicznych wniosków doszli badacze, którzy omówili 13 najbardziej znaczących badań w tym zakresie (Rosa i in 2021).
Wykorzystanie terapii naturą w pracy z dziećmi i młodzieżą.
Badania nad wpływem kąpieli leśnych na nastoletnie dziewczęta opisali badacze japońscy w 2013 roku,. Skonkludowali, iż metoda ta jest efektywna w zakresie relaksacji, redukcji stresu i zmęczenia oraz poprawy funkcjonowania psychologicznego dziewcząt (Hohashi, Kobayashi 2013)
Terapię naturą jako antidotum na ZSE poleca psychiatra dziecięcy Nicholas Kardaras. Podaje on przykłady programów terapii dziką naturą odnoszących sukcesy w terapii nastolatków cierpiących na uzależnienia, czy mających problemy behawioralne. Podaje jednocześnie dane (DeAngelis 2013, za: Kardaras, 2018 s 305) wykazujące, że programy te mają przeciętnie większy odsetek sukcesu niż tradycyjne terapie.
Kardaras podaje też przykład sukcesu założonej w 2003 roku kliniki dr Kilarie Cash o nazwie reSTART. Klinika specjalizuje się w leczeniu uzależnienia od technologii, a jednym z kluczowych czynników terapeutycznych jest właśnie terapia naturą.
Jeden z koreańskich programów detoksu cyfrowego połączonego z hortiterapią opisany został pokrótce w książce "The Nature Fix". Autorka programu Kim Jooyoun opisuje efekt programu jako nie tylko odstresowujący na poziomie fizjologicznym, lecz podnoszący samoocenę (dzięki pokonywaniu wyzwań).
Najnowsze badania polecają wykorzystywanie terapii naturą w postaci kąpieli leśnych w terapii uzależnień (Kotera, Rhodes 2020), ze specyficznym uwzględnieniem zapobiegania zachowaniom ryzykownych u nastolatków (Macháčková 2021)
Wiele badan potwierdza, że kontakt z naturą redukuje u dzieci i nastolatków agresję, poprawia koncentrację uwagi, kontrolę impulsów i osiągnięcia szkolne. (Kuo, Sullivan 2001, Taylor Sullivan 2001, Taylor, Kuo 2009, Wells 2000, Kaplan, Talbot 1983).
Hortiterapia dla każdego
Warto zwrócić uwagę, że terapia naturą przydaje się nie tylko w procesie detoksu cyfrowego dla osób cierpiących z powodu ZSE, czy uzależnienia od technologii. Jest też elementem prewencji i zachowania zdrowia psychicznego i fizycznego u osób zdrowych, nie nadużywających elektroniki. Jest to tym łatwiejsze, że lecznicze właściwości ma nawet dwudziestominutowy spacer po lesie lub parku (Yuen, Jenkins 2020).
Bibliografia:
DeAngelis T. (2013), Therapy Gone Wild” American Psychological Association 44/8): 48.
Hansen, M. M., Jones, R., Tocchini, K. (2017). Shinrin-Yoku (Forest Bathing) and Nature Therapy: A State-of-the-Art Review. International journal of environmental research and public health, 14(8), 851. https://doi.org/10.3390/ijerph14080851
Hohashi N., Kobayashi K. (2013) The effectiveness of a forest therapy (shinrin-yoku) program for girls aged 12 to 14 years: A crossover study. Stress Science Research; 28:82–89. doi: 10.5058/stresskagakukenkyu.28.82
Kaplan S., Talbot J.F. (1983) Psychological Benefits of a Wilderness Experience. W: Altman I., Wohlwill J.F. (red) Behavior and the Natural Environment. Human Behavior and Environment (Advances in Theory and Research), 6. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4613-3539-9_6
Kardaras N. (2018) Dzieci Ekranu, Warszawa
Kim, H., Lee, Y. W., Ju, H. J., Jang, B. J., & Kim, Y. I. (2019). An Exploratory Study on the Effects of Forest Therapy on Sleep Quality in Patients with Gastrointestinal Tract Cancers. International journal of environmental research and public health, 16(14), 2449. https://doi.org/10.3390/ijerph16142449
Kobayashi, H., Song, C., Ikei, H., Park, B. J., Lee, J., Kagawa, T., Miyazaki, Y. (2018). Forest Walking Affects Autonomic Nervous Activity: A Population-Based Study. Frontiers in public health, 6, 278. https://doi.org/10.3389/fpubh.2018.00278
Kobayashi H, Song C, Ikei H, Park BJ, Lee J, Kagawa T, i in (2017) . Population-based study on the effect of forest environment on salivary cortisol concentration. International journal of environmental research and public health 14:931. 10.3390/ijerph14080931
Kobayashi, H., Song, C., Ikei, H., Park, B. J., Kagawa, T., & Miyazaki, Y. (2019). Combined Effect of Walking and Forest Environment on Salivary Cortisol Concentration. Frontiers in public health, 7, 376. https://doi.org/10.3389/fpubh.2019.00376
Kotera, Y., Fido, D. (2021). Effects of Shinrin-Yoku Retreat on Mental Health: a Pilot Study in Fukushima, Japan. International Journal of Mental Health and Addiction, 1 - 13.
Kotera, Y., Lyons, M., Vione, K.C., & Norton, B. (2021). Effect of Nature Walks on Depression and Anxiety: A Systematic Review. Sustainability, 13, 4015.
Kotera, Y., Richardson, M. & Sheffield, D. (2020) Effects of Shinrin-Yoku (Forest Bathing) and Nature Therapy on Mental Health: a Systematic Review and Meta-analysis. International Journal of Mental Health and Addiction. 1:25 https://doi.org/10.1007/s11469-020-00363-4
Kotera, Y., Rhodes, C. (2020). Commentary: Suggesting Shinrin-yoku (forest bathing) for treating addiction. Addictive behaviors, 111, 106556. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2020.106556
Kuo, F. E., Sullivan, W. C. (2001). Aggression and violence in the inner city: Effects of environment via mental fatigue. Environment and Behavior, 33/4):543–571. https://doi.org/10.1177/00139160121973124
Li, Q., & Kawada, T. (2011). Effect of forest environments on human natural killer (NK) activity. International journal of immunopathology and pharmacology, 24/1: 39S–44S.
Li, Q., Morimoto, K., Kobayashi, M., Inagaki, H., Katsumata, M., Hirata, Y., Hirata, K., Shimizu, T., Li, Y. J., Wakayama, Y., Kawada, T., Ohira, T., Takayama, N., Kagawa, T., & Miyazaki, Y. (2008). A forest bathing trip increases human natural killer activity and expression of anti-cancer proteins in female subjects. Journal of biological regulators and homeostatic agents, 22/1: 45–55.
Li, Q., Kobayashi, M., Wakayama, Y., Inagaki, H., Katsumata, M., Hirata, Y., Hirata, K., Shimizu, T., Kawada, T., Park, B. J., Ohira, T., Kagawa, T., & Miyazaki, Y. (2009). Effect of phytoncide from trees on human natural killer cell function. International journal of immunopathology and pharmacology, 22/4: 951–959. https://doi.org/10.1177/039463200902200410
Macháčková, K., Dudík, R., Zelený, J., Kolářová, D., Vinš, Z., & Riedl, M. (2021). Forest Manners Exchange: Forest as a Place to Remedy Risky Behaviour of Adolescents: Mixed Methods Approach. International journal of environmental research and public health, 18/11: 5725. https://doi.org/10.3390/ijerph18115725
Miyazaki Y.(2018) Shinrin-yoku: the Japanese Way of Forest Bathing for Health and Relaxation. London: Octopus Publishing Group Ltd; (2018).
Ochiai, H., Ikei, H., Song, C., Kobayashi, M., Takamatsu, A., Miura, T., Kagawa, T., Li, Q., Kumeda, S., Imai, M., & Miyazaki, Y. (2015a). Physiological and psychological effects of forest therapy on middle-aged males with high-normal blood pressure. International journal of environmental research and public health, 12(3), 2532–2542. https://doi.org/10.3390/ijerph120302532
Ochiai, H., Ikei, H., Song, C., Kobayashi, M., Miura, T., Kagawa, T., Li, Q., Kumeda, S., Imai, M., Miyazaki, Y. (2015b). Physiological and Psychological Effects of a Forest Therapy Program on Middle-Aged Females. International journal of environmental research and public health, 12(12), 15222–15232. https://doi.org/10.3390/ijerph121214984
Ohe Y, Ikei H, Song C, Miyazaki Y. (2017) Evaluating the relaxation effects of emerging forest-therapy tourism: a multidisciplinary approach. Tourism Manage 62:322–34. 10.1016/j.tourman.2017.04.010
Phillips L. (2018) Using Nature as a Therapeutic Partner. Counseling Today.;60:26–33.
Pringuey-Criou F. (2015). Introduction au concept de jardins de soins en psychiatrie [Healing garden: Primary concept]. L'Encephale, 41(5), 454–459. https://doi.org/10.1016/j.encep.2015.04.004
Pringuey, D., Pringuey-Criou, F. (2015). Le jardin de soins, recours thérapeutique : aspects psychopathologiques et phénoménologiques, implications thérapeutiques [The healing garden, therapeutic resource: Psychopathological and phenomenological aspects, therapeutic implications]. L'Encephale, 41(3), 197–201. https://doi.org/10.1016/j.encep.2014.10.025
Rosa, C.D., Larson, L.R., Collado, S., & Profice, C. (2021). Forest therapy can prevent and treat depression: Evidence from meta-analyses. Urban Forestry & Urban Greening, 57, 126943.
Selhub EM, Logan AC. (2012) Your Brain on Nature: the Science of Nature's Influence on Your Health, Happiness and Vitality. Mississauga, ON: John Wiley & Sons; .s. 18–9.
Song, C., Ikei, H., Miyazaki, Y. (2016). Physiological Effects of Nature Therapy: A Review of the Research in Japan. International journal of environmental research and public health, 13(8), 781. https://doi.org/10.3390/ijerph13080781
Stier-Jarmer, M., Throner, V., Kirschneck, M., Immich, G., Frisch, D., & Schuh, A. (2021). The Psychological and Physical Effects of Forests on Human Health: A Systematic Review of Systematic Reviews and Meta-Analyses. International journal of environmental research and public health, 18(4), 1770. https://doi.org/10.3390/ijerph18041770
Taylor AF, Kuo FE, Sullivan WC. (2001) Coping with add: The Surprising Connection to Green Play Settings. Environment and Behavior. 33/1:54-77. doi:10.1177/00139160121972864
Taylor, A. F., & Kuo, F. E. (2009). Children with attention deficits concentrate better after walk in the park. Journal of attention disorders, 12/5: 402–409. https://doi.org/10.1177/1087054708323000
Williams F. (2017) The Nature Fix: Why Nature Makes us Happier, Healthier, and More Creative, W. W. Norton & Company
Yuen, H. K., Jenkins, G. R. (2020). Factors associated with changes in subjective well-being immediately after urban park visit. International journal of environmental health research, 30(2), 134–145. https://doi.org/10.1080/09603123.2019.1577368
Wells NM. (2000) At Home with Nature: Effects of “Greenness” on Children’s Cognitive Functioning. Environment and Behavior; 32/6:775-795. doi:10.1177/00139160021972793