Jednym z najważniejszych odkryć ostatniego dwudziestolecia w nauce było odkrycie zjawiska neuroplastyczności. „Neuro” oznacza mózg, „plastyczność” – możliwość zmiany. Innymi słowy, naukowcy odkryli, że wbrew temu, co sądzono przez dziesięciolecia, mózg stale tworzy nowe połączenia neuronalne wskutek naszych doświadczeń (Doidge, 2007) .
Mózg jest źródłem zachowania, ale z drugiej strony jest modyfikowany przez zachowania, których jest źródłem… Nauka rzeźbi strukturę mózgu.
Zmianę tę można opisać określeniem "Neurons that fire together, wire together", czyli - neurony wspólnie aktywowane z czasem łączą się. Dotyczy to wielu różnych aktywności, jest elementem uczenia się.
O nałogach mówimy w chwili obecnej, że są rodzajem patologicznego uczenia się. Wspólnym elementem uzależnień jest fakt, że układ nagrody zostaje niejako oszukany, iż właśnie dana osoba zrobiła coś dobrego dla swojego przetrwania, podczas gdy tak naprawdę zaszkodziła sobie. Przez to jesteśmy zachęcani do powtarzania szkodliwego zachowania, uczymy się go, a ono się automatyzuje. Ma w tym udział kilka mechanizmów.
Tak jak wszystko inne, co uzależnia, pornografia zalewa mózg dopaminą (Hilton 2013, Georgiadis 2006) Jednak mózg nie daje sobie rady z tym dopaminowym potopem wskutek ciągłego oglądania porno, walczy z tym – likwidując część receptorów dopaminy, wskutek czego, mimo zalewu mózgu dużą ilością tego neurotransmitera, na poziomie subiektywnym uzależniony nie odczuwa tego w kategoriach przyjemności. (Hilton, Watts 2011, Angers, Bettinardi-Angres 2008, Mick, Hollander 2006, Nestler 2005)
Mózg uzależnionego, przestrojony na wyższy niż normalnie poziom dopaminy zaczyna odczuwać jako nieprzyjemny zbyt niski (naturalnie generowany) jej poziom. Właśnie dlatego osoba uzależniona od pornografii czuje przymus jej oglądania, mimo, że nie czerpie z tego takiej przyjemności jak wcześniej (Berridge, Robinson, 2002)
Uzależnienie od pornografii nasila się
U osób uzależnionych od pornografii następuje wielokrotnie silniejsze niż u nieuzależnionych pobudzenie układu nagrody podczas oglądania pornografii, jednak na poziomie subiektywnym - na ile to, co oglądają jest dla nich podniecające i ciekawe - nie ma tej różnicy. Innymi słowy - uzależnieni są bardziej zmotywowani do oglądania pornografi, jednak nie czerpią z tego większej przyjemności niż nieuzależnieni (Voon i in 2014)
W rezultacie pornografia, którą do tej pory oglądał nie wydaje się mu już dłużej podniecająca. Dlatego poszukuje nowych rodzajów pornografii (której często towarzyszy przemoc). (Angers, Bettinardi-Angres 2008, Zillmann 2000, Doidge 2007)
Także dla tej przyczyny wiele osób uzależnionych odkrywa, że zaczyna oglądać rzeczy, które kiedyś wydawały im się obrzydliwe, lub moralnie naganne (Paul 2010).
∆FosB i zmiany organiczne mózgu
∆FosB to białko funkcyjne uwalniane wskutek obecności bodźca kojarzonego z nagrodą. Molekularny przełącznik, który uruchamia potężną kaskadę sygnałową w procesie nauki nagrody. Nagroda działa na wspólne neuronowe mechanizmy plastyczności, a kluczowym mediatorem w tym procesie jest ∆FosB. Wygląda to tak samo w przypadku dopaminy indukowanej sztucznie za pomocą narkotyku jak i przez aktywności związane z uzależnieniem behawioralnym (Pitchers i in 2013)
Rolą ΔFosB jest przede wszystkim wzmocnienie połączenia między neuronami, utrwalenie efektów uczenia się, tak by następnym razem zareagować szybciej, bardziej automatycznie (Nestler i in 2001).
Nawarstwianie się białka funkcyjnego ∆FosB skutkuje w rezultacie utrwaleniem połączeń neuronalnych i zmianami organicznymi w mózgu. Jednym ze skutków jest utrwalanie i automatyzacja procesu sięgania po pornografię ( Wilson 2014). Jednak zmienia się też mózg głównie w obszarze kory czołowej i przedczołowej. Jest to część mózgu kontrolująca logiczne myślenie, podejmowanie decyzji, racjonalne rozwiązywanie problemów, samokontrolę.
Stwierdzono, że u osób oglądających często pornografię następuje z czasem zmniejszenie spójności czołowych części mózgu. (Hilton, Watts 2011, Leshner 1997).
Im więcej godzin tygodniowo spędzanych na oglądaniu pornografii, tym większe są te zmiany (Kühn Gallinat 2014). Od dawna już wiemy, jak zmienia się mózg wskutek zażywania narkotyków (Lyoo i in 2005, Thompson i in 2004, Franklin i in 2002). Kühn Gallinat stwierdzili, że zmiany mózgu u pornoholików są analogiczne do zmian występujących u narkomanów. Potwierdza to też szereg innych badań (Miner i in. 2009, Hilton, Watts 2011, Leshner 1997).
Co gorsza, wiemy już dziś, że im więcej ktoś ogląda pornografii, tym poważniejsze uszkodzenie mózgu i tym trudniejsze wyjście z uzależnienia. (Angers, Bettinardi-Angres 2008)
Pornografia staje się coraz bardziej szkodliwa
Osoby, które nie wierzą w zagrożenia związane z pornografią często argumentują, że jest ona dostępna ludziom od dawna. Sami podglądali jako dzieci akty w czasopismach "dla dorosłych". Jednak nie da się porównać sporadycznie podglądniętego zdjęcia w pisemku ze współczesnym zalewem niekończącego się potoku filmów video, z dowolnie perwersyjnym możliwym do wyobrażenia aktem seksualnym, dostępnym 24h na dobę na urządzeniu możliwym do ukrycia w kieszeni.
Coraz więcej osób jest uzależnionych od porno (Bridges 2010, Paul 2010, Doidge 2007), wpływa ona na każdy aspekt naszego życia . Pojawia się nawet w grach video i komputerowych (Paul 2013). Fotografie gwiazd porno zdobią przeznaczone dla nastolatków snowboardy (Paul 2010).
Badanie z lat 2004-2005 pokazało, że w 70% z najpopularniejszych wśród nastolatków programów pojawiają się zarówno nagość, jak i zachowania seksualne. (Peter, Valkenburg 2007)
Trzydzieści lat temu „ostra” pornografia oznaczała pokazanie wprost stosunku seksualnego. Dziś „zwykła” pornografia oznacza tematykę sadomasochistyczną, w której seks jest pomieszany z nienawiścią i poniżeniem. „Ostra” pornografia oznacza dziś eksplorowanie świata perwersji.
Innymi słowy – to co w przeszłości było uważane za ostre porno, dziś pojawia się w zwykłych programach telewizyjnych, klipach muzycznych, reklamie itp. (Doidge, s 102)
Uzależnienie od pornografii już nie jest tylko problemem prywatnym. Jest zagrożeniem zdrowia publicznego (Woods 2012)
Bibliografia:
Angres, D. H. Bettinardi-Angres, K. (2008). The Disease of Addiction: Origins, Treatment, and Recovery. Disease-a-Month 54: 696–721;
Berridge, K. C. Robinson, T. E. (2002). The Mind of an Addicted Brain: Neural Sensitization of Wanting Versus Liking. w J. T. Cacioppo, G. G. Bernston, R. Adolphs, i in. (wyd) Foundations in Social Neuroscience (s. 565–72). Cambridge, Mass.: MIT Press.
Bridges, A. J. (2010). Pornography’s Effect on Interpersonal Relationships. W J. Stoner, D. Hughes (red.) The Social Costs of Pornography: A Collection of Papers (s. 89-110). Princeton, NJ: Witherspoon Institute;
Franklin, T. E., Acton, P. D., Maldjian, J. A., Gray, J. D., Croft, J. R., Dackis, C. A., i in. (2002). Decreased Gray Matter Concentration in the Insular, Orbitofrontal, Cingulate, and Temporal Cortices of Cocaine Patients. Biological Psychiatry 51/2: 134–142.
Georgiadis, J. R. (2006). Regional Cerebral Blood Flow Changes Associated with Clitorally Induced Orgasm in Healthy Women. European Journal of Neuroscience 24, 11: 3305–3316.
Hilton, D. L., Watts, C. (2011). Pornography Addiction: A Neuroscience Perspective. Surgical Neurology International, 2: 19; (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3050060/)
Hilton, D. L. (2013). Pornography Addiction—A Supranormal Stimulus Considered in the Context of Neuroplasticity. Socioaffective Neuroscience & Psychology 3:20767;
Kühn S.; Gallinat, J. (2014) Brain Structure and Functional Connectivity Associated With Pornography Consumption: The Brain on Porn, JAMA Psychiatry. 71:827-834.
Leshner, A. (1997). Addiction Is a Brain Disease and It Matters. Science 278: 45–47.
Lyoo, K., Pollack, M. H., Silveri, M. M., Ahn, K. H., Diaz, C. I., Hwang, J., i in. (2005). Prefrontal and Temporal Gray Matter Density Decreases in Opiate Dependence. Psychopharmacology 184/2: 139–144;
Nestler E.J. , Barrot M., Self D.W. (2001) ΔFosB: A sustained molecular switch for addiction, Proceedings of the National Academy of Sciences 98 /20:11042-11046; DOI:10.1073/pnas.191352698
Nestler, E. J. (2005). Is There a Common Molecular Pathway for Addiction? Nature Neuroscience 9/11:1445–1449.
Mick, T. M. Hollander, E. (2006). Impulsive-Compulsive Sexual Behavior. CNS Spectrums, 11/12:944-955;
Miner, M. H., Raymond, N., Mueller, B. A., Lloyd, M., Lim, K. O. (2009). Preliminary Investigation of the Impulsive and Neuroanatomical Characteristics of Compulsive Sexual Behavior. Psychiatry Research 174: 146–51;
Paul, P. (2010). From Pornography to Porno to Porn: How Porn Became the Norm. w J. Stoner, D. Hughes (red.) The Social Costs of Pornography: A Collection of Papers (s. 3–20). Princeton, N.J.: Witherspoon Institute.
Peter, J. Valkenburg, P. M. (2007). Adolescents’ Exposure to a Sexualized Media Environment and Their Notions of Women as Sex Objects. Sex Roles 56/5/6: 381–395.
Pitchers i in. (2013) Natural and Drug Rewards Act on Common Neural Plasticity
Mechanisms with ∆FosB as a Key Mediator, The Journal of Neuroscience, 33/8:3434 –3442
Thompson, P. M., Hayashi, K. M., Simon, S. L., Geaga, J. A., Hong, M. S., Sui, Y., i in. (2004). Structural Abnormalities in the Brains of Human Subjects Who Use Methamphetamine. Journal of Neuroscience 24/26: 6028–6036;
Wilson G. Your Brain On Porn (2014) Internet Pornography and the Emerging Science of Addiction. Commonwealth Publishing
Woods, J. (2012). Jamie Is 13 and Hasn’t Even Kissed a Girl. But He’s Now On the Sex Offender Register after Online Porn Warped His Mind. Daily Mail (U.K.), 25.04.2012.
Voon V, Mole TB, Banca P, Porter L, Morris L, et al. (2014) Neural Correlates of Sexual Cue Reactivity in Individuals with and without Compulsive Sexual Behaviours. PLOS ONE 9(7): e102419. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0102419
Zattore i in. (2012) Plasticity in Gray and White. Neuroimaging changes in brain structure during learning. Nature Neuroscience, 15/4:528–536. doi:10.1038/nn.3045
Zillmann, D. (2000). Influence of Unrestrained Access to Erotica on Adolescents’ and Young Adults’ Dispositions Toward Sexuality. Journal of Adolescent Health 27, 2: 41–44.